Nurkowanie w jaskiniach oraz w kawernach

nurkowanie jaskiniowe

Nurkowanie jaskiniowe (cave diving) jest bardzo szeroko rozumiane, zaczynając od penetracji kawern poprzez niezbyt głębokie jaskinie, aż do wielokilometrowych systemów jaskiń. Większość z nas nigdy nie wpłynie kilka kilometrów do jaskini, zakończy penetrację po kilku kilkunastu czy kilkudziesięciu metrach. Niezależnie jak głęboko chcemy wpłynąć należy pamiętać, że jaskinie mogą być zawsze niebezpieczne, nawet te dobrze poznane. Znam kilka historii dotyczących nurkowania w jaskiniach i postaram się je zamieścić, głównie ku przestrodze dla tych co wolą uczyć się na błędach innych osób.

nurkowanie jaskiniowe

Nurkowanie jaskiniowe to działalność nurkowa polegające na penetracji zatopionych jaskiń lub zatopionych budowli (kopalnie, wyrobiska górnicze). W tego typu nurkowaniu nie ma możliwości wyjścia bezpośrednio do góry, ogranicza nas strop. Wyjście jest możliwe tylko w określonych miejscach.

Rozróżnić możemy dwa rodzaje nurkowania jaskiniowego, które wyraźnie należy od siebie rozróżnić, głównie ze względu na konsekwencje zaistnienia wypadku nurkowego, kiedy w trakcie nurkowania wystąpią problemy:

  1. nurkowanie kawernowe - penetracja wszelkiego rodzaju zagłębień, szczelin, kawern, czy wraków statków oraz płytkie wejście w jaskinie. W zasadzie nurek cały czas jest w zasięgu światła dziennego nawet awaria latarki nie powoduje, że pozostaniemy w kompletnych ciemnościach. Odległość od powierzchni jest na tyle mała, że nawet poważna awaria sprzętu pozwoli bezpiecznie dopłynąć do powierzchni wody (powszechnie przyjmuje się maksymalny zakres penetracji 40m).
  2. nurkowanie jaskiniowe - mowa tu o penetracji jaskiń na tyle głęboko, że nie znajdujemy się w zasięgu światła dziennego a odległość do powierzchni wody przekracza 40m. Bezpieczne prowadzenie penetracji jaskini wymaga stosowania zdublowanego sprzętu powietrznego, odpowiedniej ilości światła oraz posiadania odpowiednich umiejętności i stosowania określonych procedur - np. poręczowania. Nurek musi zdawać sobie sprawę z większego ryzyka wstąpienia poważnego wypadku nurkowego, włącznie z wypadkiem śmiertelnym i akceptować to.

nurkowanie jakiniowe

wejście do jaskini w dolinie Kościeliskiej

Nurkowanie kawernowe

Nawet do w nurkowań kawernowych należy być przygotowanym nie tylko psychicznie ale i sprzętowo. Federacje nurkowania amatorskiego dopuszczają nurkowanie kawernowe w konfiguracji standardowej pod warunkiem że:

  1. Przez całe nurkowanie będzie widać wyjście,
  2. Szerokość jaskini pozwala na płyniecie dwóch nurków obok siebie,
  3. Posiada się odpowiednią ilość światła, latarka główna oraz dwie latarki zapasowe,
  4. Jest się przeszkolonym w nurkowaniu kawernowo-jaskiniowym,
  5. Max odległość penetracji to 40m od powierzchni wody. Czyli jak jaskinia znajduje się na 30m to można wpłynąć do niej na głębokość 10m, jeżeli znajduje się na 10m to można wpłynąć na głębokość 30m jeżeli są spełnione wszystkie wcześniejsze warunki

nurkowanie jaskiniowe

Nurkowania tego typu są bezpieczne, pod warunkiem nie przekraczania określonej odległości od powierzchni wody. W przypadku problemów obowiązują standardowe procedury z nurkowania rekreacyjnego. Oczywiście 40m to największa odległość, wszelkie trudności powinny spowodować skrócenie tej odległości, do wartości jaka uznamy za bezpieczną.

Nurkowanie kawernowe najczęściej odbywa się w morzu, zarówno Morze Czerwone jak i Morze Śródziemne obfituje w tego rodzaju formy skalne. W Morzu Śródziemnym kawerny powstały w dolomicie i wapieniach, w Morzu Czerwonym w utworach rafowych. Widoczność w kawernach najczęściej jest dobra, przekracza 20-30m, jednak należy uważać w miejscach gdzie występuje osad, aby zbyt nerwowa pracą płetw nie spowodować jego podniesienia i spowodowania drastycznego obniżenia widoczności nawet do kilku centymetrów.

Kiedy nurkujemy z przewodnikiem na odprawie przed nurkowaniem zostaniemy poinformowani o potencjalnych niebezpieczeństwach, zachowaniu się w trakcie nurkowania i postępowaniu w razie wystąpienia ograniczonej widoczności. W większości przypadków na nurkowania kawernowe bazy nurkowe wybierają przeważnie bardzo bezpieczne jaskinie. Planując nurkowanie samodzielnie, należy zebrać maksymalną ilość informacji o miejscu nurkowania, źródłem mogą być miejscowe przewodniki nurkowe, oraz informacje uzyskane w bazach nurkowych.

Nurkowanie jaskiniowe

Nurkowanie jaskiniowe nie jest dla każdego, należy to jasno powiedzieć, niemożność bezpośredniego wynurzenia do powierzchni, wymaga stosowania określonych procedur, aby zapewnić maksimum bezpieczeństwa. Nurek jaskiniowy musi posiadać wysoką odporność na stres zarówno ten wywołany czynnikami fizycznymi jak i psychicznymi. Penetracja głębokich jaskiń stawia szereg wyzwań, do których niejednokrotnie należy przygotowywać się przez długotrwały trening, utrzymanie idealnej pływalności to podstaw o której nie ma specjalnie co pisać, obsługa samego sprzętu również nie powinna być problemem. Opanować musimy posługiwanie się kołowrotkiem i kompasem, operować światłem i prawidłowo poręczować. Umieć musimy wyciąć się z poręczówki w razie zaplatania oraz planować zużycie gazów. Niezbędne więc będzie poznanie SAC (Surface Air Consumption) - wskaźnik powierzchniowego zużycia gazu.

W zasadzie istnieją dwie główne szkoła nurkowania jaskiniowego, różnice występują na skutek odmiennego środowiska w jakich są prowadzone nurkowania.

  1. Szkoła francuska - penetrują wąskie, trudno dostępne syfony, problem stanowi nie tylko samo nurkowanie ale również dotarcie do syfonu. Nie ma tu mowy o transporcie ciężkiego twinsetu, wszystkie butle są rozdzielone, aby transport na duże odległości wąskimi korytarzami był w ogóle możliwy. Nurkowie często nurkują solo i sprzęt musi być na tyle poręczny aby pojedynczy nurek był w stanie transportować go samodzielnie na odcinkach między syfonami. Sytuacja może wymagać pokonania nawet kilku syfonów między którymi występują odcinki powierzchniowe, wymagające wyjścia z wody, przetransportowania sprzętu, nierzadko również w pionie oraz ponownego zanurkowania. Powszechnie używana jest konfiguracja boczna. Nurkowie stosują oświetlenie zamocowane na kasku więc kask jest elementem nieodzownym.
  2. Szkoła amerykańska - penetrują długie odcinki jaskiń, często bardzo głębokich, korytarze tych jaskiń są dość szerokie a woda w miarę ciepła. Główny problem to sprawne pokonywanie dużych odległości, użycie skuterów podwodnych jest powszechne, preferowana grupa składa się z trzech nurków, zalecana Hogartiańska konfiguracja sprzętowa. Nurkowie stosują komunikację przy pomocy światła, z tego względu stosują mocne latarki o skupionej wiązce.

Wybór techniki powinien zależeć od rodzaju jaskini, generalnie należy stosować konfiguracje, która lepiej znamy. Powszechnie większym powodzeniem cieczy się konfiguracja Hogartiańska i ta będzie z pewnością powszechniej używana. Konfiguracja boczna znajdzie zastosowanie w trudniejszych jaskiniach, gdzie zestawy dwubutlowe nie mogą być użyte ze względu na swoją wielkości i wagę (ogólnie mówiąc nieporęczność).

nurkowanie jaskiniowe

Sprzęt

Penetracja jaskiń wymaga zastosowania mocniejszej konfiguracji sprzętowej niż konfiguracja standard. Bezwzględne minimum to w pełni zdublowany sprzęt, czyli dwie niezależne butle i dwa niezależne automaty.

W zasadzie są stosowane dwie rodzaje konfiguracji:

  • konfiguracja amerykańska - Hogarthian - stosowana w czystych, ciepłych i szerokich jaskiniach krasowych Florydy, ostatnio bardzo popularna, często naśladowana ślepo przez szeregi nurków. Największą zaletą konfiguracji Hogarthian jest standaryzacja konfiguracji i unikanie nadmiaru niepotrzebnych elementów zabieranych na nurkowanie. System zakłada, system partnerski w nurkowaniu, to znaczy nie nurkujemy solo. Grupa zwiększa bezpieczeństwo nurkowania. Technika nurkowania grypowego w jaskini jest możliwa dzięki charakterowi jaskiń krasowych Florydy, gdzie największym problemem nie jest przejrzystość wody a głębokość penetracji, dochodząca do kilku kilometrów. Oczywiście każdy płetwonurek jest w pełni samodzielny i samowystarczalny.
  • konfiguracja francuska - boczna (sidemount) - stosowana w jaskiniach europejskich, gdzie często widoczność po przejściu nurka spada do zera, należy się przeciskać przez wąskie syfony i szczeliny, o nurkowaniu partnerskim często nie ma mowy. Wszystko o konfiguracji sidemount można z naleźć na stronie www.advanceddivermagazine.com.
  • twin z flaszkami rozdzielnymi - konfiguracja dość kontrowersyjna, posiada tyle samo wad co zalet, ostro krytykowana przez DIR-owców.

Nic tak nie motywuje jak pozytywny przykład. Na filmie poniżej Steve Bogaerts pokazuje podstawowe umiejętności nurkowania w konfiguracji sidemount podczas korzystania z jego uprzęży Razor i skrzydła Bat. Uprząż i skrzydło nie jest najważniejsze - najważniejsze są umiejętności nurkowe, a te na filmie są pokazane idealnie.

Sprzęt nurka jaskiniowego to również:

  • odpowiednie światło - to bardzo ważny temat, nurkowanie jaskiniowe nie może odbywać się bez dodatkowego światła, w jaskiniach jest ciemno, bez światła po prostu się nie da. Ten temat wymaga więc dłuższego rozwinięcia. Generalnie są dwie koncepcje:
    • nurkowanie solo - oświetlenie konfiguracja speleo - nurkowie umieszczają oświetlenie na kasku, aby mieć obie ręce wolne. Działa to doskonale pod warunkiem, że nurkujemy solo, w grupie razimy pozostałych uczestników nurkowania powodując więcej zamieszania niż pożytku - również komunikacja światłem jest bardzo utrudniona, żeby wręcz nie powiedzieć, że jest niemożliwa. Przeważnie nurek posiada dwa główne światła i dwa zapasowe - wszystkie umieszczone na kasku.
    • nurkowanie w grupie - oświetlenie konfiguracja techniczna - nurek posiada jedno główne źródło światła i dwa zapasowe. Główne źródło światła to palnik z karnistrem, kanister umieszczony jest na pasie biodrowym po prawej stronie, palnik zamocowany na uchwycie Goodman znajduje się na ręce lewej. Latarki zapasowe są przymocowane karabinkami tłokowymi do D-ringów piersiowych i zabezpieczone gumkami znajdującymi się na pasach ramiennych uprzęży. Generalnie rozwiązanie zgodne z konfiguracją techniczną.

    Światło służy nie tylko do oświetlania drogi przed nurkiem, ale również do komunikacji w parze czy grupie. Komunikacja światłem została rozwinięta przez nurków nurkujących w grupach np GUE. Ten rodzaj komunikacji został omówiony na stronie komunikacja światłem w nurkowaniu. Do komunikacji światłem potrzebne jest oświetlenie o dużej mocy i dużym stopniu skupienia wiązki światła, takie wymagania spełniają lampy HID i niektóre lampy LED.

  • kołowrotek - element niezbędny w nurkowaniach jaskiniowych, sprawa doboru odpowiedniego kołowrotka jest niezbędnie ważna, większość kołowrotków nurkowych nie nadaje do penetracji jaskiń, należy korzystać z kołowrotków jaskiniowych umożliwiających nawinięcie odpowiedniej długości linki o określonej średnicy oraz zwijanie linki wraz z supłami, czy gumkami. Idealne do tego są dwa rodzaje kołowrotków:
    1. kołowrotek jaskiniowy speleo - w zasadzie dostępne są tylko samoróbki, zależnie od wielkości bębna długość linki może być od 100m w górę, to jedyny kołowrotek umożliwiający zwijanie linki wraz z gumkami. Taki kołowrotek jest stosowany w francuskiej szkole nurkowania jaskiniowego.
    2. kołowrotek jaskiniowy amerykański - mocna konstrukcja umożliwiająca dzięki nietypowemu uchwytowi jedną ręką trzymać kołowrotek i latarkę główną. Patent z amerykańskiej szkoły nurkowania jaskiniowego.
  • sekator - kontakt z dużą ilością linek wymaga sprawnego narzędzie do jej przecinania. Nuż nie jest najlepszym rozwiązaniem albowiem wymaga użycia dwóch rąk, sekator jest rozwiązaniem zdecydowanie poręczniejszym i bezpieczniejszym w użyciu, szansa że się zranimy lub uszkodzimy skafander jest dużo mniejsza. Równie ważnym problemem jak wybór sekatora jest jego zamocowanie.
  • kask jaskiniowy - w wielu nurkowaniach jaskiniowych to element wprost wymagany, kask chroni głowę przed zranieniem jak również zapewnia możliwość montażu oświetlenia. Montowane światło może być bardzo różne od małych latarek po palniki lamp 50W. Przyda się zarówno pod woda jaki w trakcie dojścia do syfonu.
  • skuter podwodny - jest po prostu niezbędny do penetracji długich ciągów korytarzy, pozwala zapłynąć dalej. Skutery jaskiniowe nie są tanie, ale w wielu projektach są nieodzownym elementem. Oczywiście, nie każdy skuter nadaje się do jaskini i należy zawsze o tym pamiętać. W razie awarii skutera, powrót na płetwach może być niemożliwy.
  • światło chemiczne - małe poręczne niezawodne, zawsze warto je zabrać nawet jeżeli nie planujemy użycia. Dużo miejsca nie zajmuje a w razie problemów z innymi źródłami światła, zapewnia oświetlenie przez długi czas.

nurkowanie jakiniowe

Sprzęt przygotowany przed nurkowaniem

nurkowanie jakiniowe

Stage

nurkowanie jakiniowe

Zabezpieczenie zaworów przed uszkodzeniem

Polecam stronę Podkomisji Nurkowania Jaskiniowego PZA, która corocznie organizuje warsztaty nurkowania jaskiniowego

Jaskinie

Francja: Fontain de Truffe, Emergence du Ressel.

Fontain de Truffe - jedna z najpiękniejszych jaskiń rejonu Lot we Francji, płytka i szeroka, jedyne utrudnienie to przewężenie na wejściu. Można nurkować zarówno w konfiguracji francuskiej jak i amerykańskiej.

Emergence du Ressel - piękna jaskinia z pewnością warta zobaczenia, również rejon Lot we Francji. Z powodu braku utrudnień i dużej szerokości zalecana konfiguracja amerykańska. Wejście w nurcie rzeki.

Source de Landenouse - nurkowanie zaczyna się od założenia systemu lin i wielokrążków, aby opuścić bezpiecznie sprzęt do nurkowania do 7 metrowej studni, na dnie której znajduje się wejście do jaskini. Widoczność w jaskini od średniej do słabej.

Włochy: Elefante Bianco, Grotta dei Fontanazzi

Elefante Bianco (Biały słoń) - głęboka jaskinia, odcinek spenetrowany to ponad 180m głębokości i 530m długości. W początkowej części jaskinia opada pod stałam katem, aż do głębokości ponad 100m, odległość od wejścia wynosi wtedy 260m - dalej jest tylko głębiej.

Grotta dei Fontanazzi - nie jest juz taka głęboka, posiada za to znaczną długość i szereg zacisków na wejściu. Obecnie przebadano odcinek 1700m i osiągnięto maksymalną głębokość 120m.

Techniki nurkowani jaskiniowego

Zanim zaczniemy nurkować w jaskiniach, zadajmy sobie kilka prostych pytanie. Czy potrafimy zachować idealną pływalność? Czy potrafimy zawisnąć w toni? Jakie techniki pływania znamy? Czy nurkowanie bez maski nie stanowi problemy? Czy ciemności nas nie przerażają?

Nie wiem jak odpowiedziałeś na poszczególne pytania, ale nurek jaskiniowy powinien z pewnością umieć utrzymać idealną pływalność i tu nie wystarcza umiejętności opisane na stronie doskonała pływalność zerowa, tu jest wymagane wykonywanie spadochroniarza w sposób idealny - to znaczy taki, że jesteśmy w stanie zwisnąć na danej głębokości bez pomocy rąk a tylko przy minimalnej pracy płetw (czasami małe ruchy, wynikające z nie idealnego trymu).

Jeżeli nurkujemy według szkoły amerykańskiej (czyli w twinie), spadochroniarz powinien być na tyle opanowany, aby umieć wykonać bez utraty głębokości ani pozycji, takie umiejętności jak:

  • S-drill - S-drill to procedura dzielenia się gazem z partnerem ("S" od "safety" - bezpieczeństwo).
  • V-drill - V-drill to ćwiczenie polegające na kontrolowanym zakręceniu i odkręceniu wszystkich zaworów w pewnej określonej kolejności. Przygotowuje do sytuacji niekontrolowanego wypływu gazu. Zainteresowanych tematem, odsyłam na stronę v-drill.

Jaskinie mogą mieć różny kształt, czasami są szerokie, a innym razem wąskie, mogą być pionową szczeliną a innym razem poziomą. Mogą posiadać dużą ilość osadu, który łatwo podnieść i ograniczyć widoczność do zera. Wszystko to sprawia, że należy stosować odpowiednie techniki pływania. Najprawdopodobniej zarówno kraul jak i delfin będą mało przydatne. Poniżej zamieszczam odpowiednie techniki, znacznie ograniczające podnoszenie osadu z dna:

  1. żabka - frog kicka
  2. pływanie do tyłu - back kick
  3. zmodyfikowany kraul (flutter kick)
  4. zmodyfikowana żabka
  5. helikopter
  6. kraul (flutter kick)

Technika poręczowania - specyfika zalanych jaskiń, wymusiła stosowanie określonych technik związanych z poruszaniem się. Poręczowanie polega na rozciąganiu linki miedzy nurkiem a wyjściem. Linka znajduje się na kołowrotku i w trakcie płynięcia jest rozwijana. Głównym zadanie linki jest umożliwienie nurkowi bezpiecznego powrotu do wyjścia, szczególnie w sytuacji, gdy widoczność ulegnie znacznemu pogorszeniu, lub wręcz spadnie do zera, na skutek podniesienia się osadów. Działa podobnie jak nić Ariadny, którą rozwijał Tezeusz, by wyjść z labiryntu. -

Autoratownictwo - przedstawiam dwie najczęstsze sytuacje wymagające zastosowania specjalnych procedur ratowniczych w trakcie nurkowania w jaskiniach.

  1. Odnajdywanie poręczówki
  2. Wycinanie się z poręczówki z zachowaniem jej ciągłości.

Zasada jednej trzeciej - ogólnie stosowana zasada przy nurkowaniu w jaskiniach, pod lodem, czy innych przestrzeniach zamkniętych, gdzie odległość od wyjścia jest spora. Przestrzeganie zasady "jednej trzeciej" oraz dokładne planowanie nurkowania jest podstawowym sposobem zwiększania bezpieczeństwa nurkowania. Szczególnie, że zasada jednej trzeciej podaje minimalny zapas gazu pozwalający bezpiecznie wrócić. Mowa tu oczywiście o nurkowaniu w konfiguracji z dwoma butlami rozdzielonymi lub połączonymi ale z separatorem.

Komunikacja światłem - jaskinie to idealne miejsce do komunikacji światłem. Mocna latarka o dużym skupieniu 3-6 stopni pozwala na komunikację nie tylko w jaskiniach , ale również w słoneczny dzień. Aby komunikacja była możliwa latarka musi znajdować się w ręce, a nie na kasku. Snop światła kierujemy do przodu, przed siebie, tak aby partner płynący przed nami widział świetlną plamę na dnie. Wykonując odpowiednie ruchy ręką możemy, zwrócić jego uwagę, wezwać pomoc. Więcej znajdziesz na stronie nurkowanie znaki światłem.

Nurkowanie w zespole -

Zalane jaskinie, sztolnie w Polsce

Polska nie jest idealnym miejscem dla nurków jaskiniowych, zalanych jaskiń jest mało, lub są trudno dostępne. Inne możliwości to zalane studnie, sztolnie czy forty. Tu nie podam żadnych lokalizacji, aby nie kusić licha, opisy w przyszłości.

Inne zalane jaskinie

Jaskinia Ordyńska na Uralu - największa na świecie podwodna, gipsowa jaskinia, znajdująca się na światowej liście UNESCO Cudów Natury. Jaskinia znajduje się na zachodzie Uralu, jej długość przekracza 5km i jest jedną z najdłuższych jaskiń Uralu. Woda w jej wnętrzu jest bardzo czysta, dzięki czemu zapewnia widoczność na poziomie 45m. W jaskini można nurkować. Można tu podziwiać olbrzymie komnaty, tak wielkie, że oświetlenie ich w całości wymaga kilku lamp.

Dodatki

Węzły żeglarskie - warto również zapoznać się z węzłami stosowanymi w trakcie nurkowania na wrakach ich znajomość może wiele ułatwić, oraz ustrzeże nas przed przypadkowym odwiązaniem się liny. Pragnę zwrócić szczególną uwagę na ósemkę podwójną, która powinna wystarczyć do większości zastosowań. Zastosowanie ósemki podwójnej i karabinka powinno rozwiązać większość problemów z węzłami.

Karabinki - garść informacji o stosowanych karabinkach.

Relacje z wyjazdów

Staram się zamieszczać wszelkie relacje z wyjazdów jaskiniowych zamieszczone w sieci. Zamieszczę każdą relację.

  1. Warsztaty jaskiniowe sidemount Zakrzówek 2011
  2. Warsztaty jaskiniowe 2009
  3. Kasprowa Niżna styczeń 2006
  4. Czarnogóra i Bośnia sierpień 2007
  5. Nurkowanie Hranicka Propast 181m?
  6. Nurkowanie jaskiniowe Serbia maj 2013

Dodatek

  1. Filmy Sławka Paćko na Vimeo.