Nurkowanie podlodowe (pod lodem)

nurkowanie pod lodem

Celem niniejszej publikacji jest zwrócenie uwagi na pewne zasady rządzące bezpieczeństwem nurkowań podlodowych. Pomimo tego, iż wydają się proste i logiczne, często są zaniedbywane lub zapominane. Przykre doświadczenia z poprzedniego sezonu wykazały, iż nawet jeden drobny błąd może doprowadzić do tragedii. Wchodząc pod lód warto zastanowić się czy nasze umiejętności są wystarczające.
Zgodnie z zaleceniami KDP/CMAS nurkowanie pod lodem wymaga specjalistycznego przeszkolenia. Kurs taki to okazja do konfrontacji naszych przemyśleń, to źródło doświadczenia i wiedzy niezbędnej dla naszego bezpieczeństwa.
Nie doprowadzajmy do sytuacji w której nie będziemy już mogli żałować nieobecności na kursie...

Jacek Paradowski Instruktor nurkowania CMAS**
pobrano ze strony www.nowa-ama.pl

Nigdy ...

...nie nurkuj na cienkim lodzie
Grubość lodu ustala się w zależności od obciążenia grupą i sprzętem. Za bezpieczną możesz przyjąć grubość 10cm. Jeżeli jest odwilż dodaj jeszcze 25%.

...nie nurkuj w miejscach "osłabionych"
Unikaj nurkowań w pobliżu ujść (dopływów) rzek i strumieni. Nie wykorzystuj naturalnych pęknięć i szczelin. Tam lód będzie zawsze osłabiony (w sposób nieprzewidywalny).

...nie wsuwaj wyciętej tafli przerębli pod lód
Wycięta tafla umieszczona pod lodem może powodować zakleszczanie lin asekuracyjnych. Uniemożliwi to tym samym Twój kontakt z osobą asekurującą oraz pozbawi Cię szansy na uzyskanie szybkiej pomocy z powierzchni. Dodatkowo, tafla może wrócić na swoje miejsce odcinając Ci drogę powrotną.

...nie nurkuj sam
Twój partner jest pierwszą i najpewniejszą szansą na uzyskanie pomocy. To on może wskazać kierunek do domu, to on podzieli się z Tobą powietrzem.

...nie nurkuj bez fajki
Wbrew niektórym opiniom fajka jest sprzętem znacznie podnoszącym bezpieczeństwo nurkowania pod lodem. Przy olbrzymim szczęściu uda Ci się nożem wykonać w lodzie mały otwór z którego przy pomocy fajki zaczerpniesz powietrza. Być może natrafisz na szczelinę w którą będziesz mógł włożyć fajkę. Nie licz na to, że szczelina będzie miała średnicę większą niż Twoja głowa. Kiedy jesteś na powierzchni przerębli nie oddychaj z automatu " wykorzystaj właśnie fajkę.

...nie nurkuj bez noża
Przy niezbyt grubym lodzie niektórym udaje się w sytuacji awaryjnej wykuć nożem dziurę w lodzie. Dziura taka to źródło powietrza oraz możliwość wystawienia ręki i wskazania miejsca w którym jesteś. Dodatkowo, nóż pozwoli Ci uwolnić się z sieci, z gałęzi oraz całkowicie splątanych lin.

...nie zaniedbuj sprężarki
Korzystaj ze sprężarki zadbanej, ze sprawnymi filtrami i odwadniaczami. Wilgotne powietrze będzie powodowało zamarzanie Twojego automatu oddechowego. Podczas napełniania butli często wypuszczaj kondensat z układu sprężarki.

...nie zaniedbuj butli
Przed nurkowaniami podlodowymi zwróć szczególną uwagę na stan w jakim znajduje się Twoja butla. Po letnim sezonie możesz znaleźć w jej wnętrzu zaskakująco dużo wilgoci. Wykręć zawór i starannie ją wysusz. Bardzo pomożesz w ten sposób swojemu automatowi oddechowemu, który być może w dowód wdzięczności nie zamarznie.

...nie nurkuj bez liny asekuracyjnej
Lina asekuracyjna to Twoja przepustka na powrót do domu. Praktycznie tylko przy jej pomocy odnajdziesz przeręblę. Dzięki niej osoby, które Cię asekurują na lodzie wiedzą co się z Tobą dzieje. To ona przekaże na powierzchnię informacje o Twoim zagrożeniu.

...nie nurkuj bez nurka ratownika
Nurek ratownik to postać, która jest przygotowana by w każdej chwili wejść do wody i udzielić Ci niezbędnej pomocy. Jeżeli to Ty jesteś ratownikiem pamiętaj by mieć przygotowany cały sprzęt, tak by szybko móc znaleźć się pod wodą. Oczywiście również używaj liny asekuracyjnej (dwa razy dłuższej niż Ci, którym płyniesz na pomoc).

...nie skacz do przerębli
Skok do przerębli ze względu na jej małą powierzchnię może być bardzo karkołomny. Ponadto, energia skoku może umieścić Cię pod lodem w chwili, w której nie jesteś jeszcze na to przygotowany. Wchodź do wody zsuwając się delikatnie po krawędzi przerębli, najlepiej w jej narożniku.

...nie uruchamiaj przepływu powietrza na powierzchni
Już nawet przy bardzo lekkim mrozie wszystkie urządzenia, które mają tendencję do zamarzania pod wodą, zrobią to jeszcze chętniej na powierzchni. Jak wiadomo, w takich warunkach woda je ogrzewa a nie chłodzi. Dlatego przed wejściem do wody napełnij swoją kamizelkę ustami, a pierwszy wdech weź dopiero po zanurzeniu.

...nie prowokuj maksymalnego wydatku swojego automatu
Im większy przepływ tym większe prawdopodobieństwo zamrożenia automatu. Oddychaj powoli i spokojnie. Pozwól by automat ogrzewał się od wody. Unikaj równoczesnego wdechu i napełniania kamizelki bądź suchego skafandra. Zawór dodawczy BCD obsługuj pulsacyjnie (krótkie przyciśnięcia, długie przerwy). Zapomnij o istnieniu w Twoim automacie oddechowym przycisku otwarcia przepływu (BYPASS). Jeżeli posiadasz automat ze wspomaganiem, spróbuj je wyłączyć. Jeżeli możesz, ustaw duże opory otwarcia przepływu powietrza.

...nie hałasuj
Jeżeli znajdujesz się w grupie, która asekuruje nurkowania podlodowe lub bezpośrednio im się przygląda, dbaj o ciszę. Hałas jest zarezerwowany wyłącznie dla sytuacji alarmowych. Odłóż towarzyskie rozmowy na później. W pokrzykiwaniach i śmiechu znikną np. odgłosy stukania spod lodu pochodzące od osób które być może są w tej chwili w dużo gorszym nastroju niż Ty.

...nie alarmuj bez potrzeby spod wody
O ile jest to możliwe, w sytuacji awaryjnej powiadom grupę asekurującą nurkowanie o niebezpieczeństwie. Jednym ze sposobów jest stukanie nożem lub innym twardym przedmiotem o spodnią powierzchnię lodu. Sygnał taki jest dobrze słyszalny a ponadto pozwala zlokalizować miejsce w którym się aktualnie znajdujesz. Powinien on natychmiast uruchomić akcję ratunkową. Dlatego nigdy go nie nadużywaj, bo możesz wywołać niepotrzebny wzrost poziomu adrenaliny u swoich towarzyszy i narazić kogoś na niebezpieczeństwo.

...nie używaj dwóch lin asekuracyjnych
Jeżeli nurkujesz w parze z partnerem, nie używajcie równocześnie dwóch lin asekuracyjnych. Może to doprowadzić do ich splątania. Jeżeli lina asekuracyjna jest przymocowana do Ciebie, połącz się ze swoim partnerem krótką, dodatkową liną lub wykorzystaj odpowiednio wypuszczony koniec swojej głównej liny asekuracyjnej. Każdy z Was musi mieć zamocowaną do siebie linę w sposób ustalony (nie przelotowy).

...nie łam zasady 1/3
Nurkowanie pod lodem zalicza się do tzw. nurkowań w przestrzeniach zamkniętych. Planując nurkowanie pamiętaj, że 1/3 zapasu powietrza masz na dojście i eksplorację określonego miejsca, 1/3 na powrót i 1/3 jako rezerwę. Jeżeli nurkujesz bardzo blisko przerębli i znajduje się ona w zasięgu Twojego wzroku, możesz te proporcje nieco zmienić nie zapominając jednak o granicznej wartości rezerwy.

...nie zostawiaj po nurkowaniu niezabezpieczonej przerębli
Jeżeli Twoja grupa skończy nurkowanie pamiętaj, że po zamarzniętym jeziorze mogą spacerować inni ludzie np. wędkarze. Nie spraw im niespodzianki. Otwór przerębli bardzo szybko pokryje się cienką, maskującą warstwą lodu, które jednak jeszcze długo nie utrzyma ciężaru ludzkiego ciała. Zwróć uwagę innych na to miejsce. Oznacz przeręblę wbitymi w lód gałęziami lub chociażby postawionymi pionowo dużymi kawałkami wydobytej tafli.

...nie rozgrzewaj się alkoholem po nurkowaniu
Alkohol rozgrzewa tylko pozornie. W rzeczywistości doprowadza do rozszerzenia naczyń krwionośnych zwiększając przepływ krwi i utratę ciepła. Ponadto, jak zapewne wiesz, przez kolejnych 48 godzi nie będziesz mógł wykonać następnego nurkowania.

Zawsze ...

...używaj odpowiedniego sprzętu do cięcia lodu
Zły sprzęt może w warunkach grubego lodu zniweczyć całą akcję nurkową lub w najlepszym razie doprowadzić uczestników do głębokiej frustracji. Używaj specjalnych pił, świdrów wędkarskich, siekier kaszubskich lub pików lodowych (tzw. pierzchni). Posługiwanie się nimi wymaga pewnej wprawy więc, jeżeli możesz, skorzystaj z pomocy bardziej doświadczonych. Piły spalinowe są wygodne i szybkie, lecz najczęściej zostawiają na wodzie plamy olejowe nie służące dobrze Twojemu sprzętowi nurkowemu. Jeżeli lubisz swoje narzędzia pamiętaj, aby były one uwiązane na linkach, które nie pozwolą im, po wypuszczeniu z ręki, bezpowrotnie zniknąć w otchłani wodnej.

...przemyśl kształt i wielkość przerębli
Najwygodniejsza jest przerębel o kształcie trójkąta równobocznego. Przy jej wycinaniu nie napracujesz się zbytnio (figura geometryczna o najkorzystniejszym stosunku obwodu do pola powierzchni) oraz zapewnisz nurkującym wygodę wchodzenia i wychodzenia z wody (naroża ostrokątne). Powierzchnię zaplanuj tak aby w przerębli zmieściło się wygodnie dwóch nurków. Ergonomiczną długością boku jest wielkość 2m.

...ustal odległości między przeręblami
Jeżeli planujesz równoczesne nurkowanie w dwóch lub więcej przeręblach, zwróć uwagę by odległości między nimi były ponad dwukrotnie większe od długości lin asekuracyjnych jakie będą używane przez zespoły pod wodą (zalecana długość liny wynosi 30m). Unikniesz w ten sposób ryzyka zaplątanie się lin wykorzystywanych przez sąsiednie grupy.

...oznaczaj podwodnym markerem przerębel
W narożu przerębli umieść na krótkiej lince (ok. 2m) obciążnik. W sytuacji awaryjnej kiedy będziesz poszukiwał metodą cyrkulacyjną (przy wykorzystaniu kołowrotka) przerębli, wystarczy, że Twoja lina napotka właśnie marker. Już wtedy będziesz w domu. Dzięki temu osoby asekurujące będą mogły podjąć linkę Twojego kołowrotka i pociągnąć Cię w stronę przerębli. Jeżeli asekurujesz nurkowanie dbaj o to by nie doszło do przypadkowego zaplątania się markera w linę asekuracyjną.

...obliczaj zapas powietrza
Niech piękny, zimowy krajobraz nie wymaże Ci z pamięci konsekwencji przemiany izochorycznej. Duże schłodzenie butli jakie nastąpi po zanurzeniu się pod lód spowoduje w niej znaczny spadek ciśnienia. Pamiętaj o tym planując profil i czas nurkowania.

...używaj odpowiednich lin
Używaj wyłącznie lin pływających. Unikniesz w ten sposób możliwości zaplątania się liny w jakiś leżący na dnie zaczep. Również trudniej będzie Ci się zaplątać w nią samemu. Po takiej linie w razie potrzeby łatwiej jest się przemieszczać ratownikowi. Jeżeli dysponujesz linami naprawianymi, zgrzewanymi, szytymi lub po prostu powiązanymi z kawałków " zostaw je w domu. Przydadzą się do suszenia Twojego skafandra kiedy już bezpiecznie wrócisz z nurkowania. Nie używaj lin cieńszych niż 8 mm. Dla nurkujących zarezerwuj liny 30m, dla ratownika 60m.

...staranie kontroluj sprzęt
Wszystkie niezauważone, nawet najdrobniejsze usterki mogą bardzo skomplikować nurkowanie a w warunkach podlodowych doprowadzić do tragedii. Nie spiesz się, wszystko sprawdź bardzo dokładnie. Oprócz własnego sprzętu osobistego sprawdź sprzęt partnera oraz sprzęt zabezpieczający (liny, uprzęże, zamocowania, śruby, karabinki itd.) Od Twojej staranności zależy czy wieczorem będziesz miał szansę ulepić bałwana.

...używaj odpowiednich automatów oddechowych
Automat, który planujesz używać pod lodem musi spełniać normę EN250. Stosowną informację znajdziesz na korpusie automatu lub w instrukcji. Zwróć uwagę na izolację komory wodnej. Zdecydowanie zmniejszy ona ryzyko tzw. zamarznięcia zewnętrznego Twojego automatu. Korzystaj ze wszystkich sprawdzonych wynalazków służących wymianie ciepła. Pozdrowienia dla Marka Michalaka.

...dubluj systemy powietrzne
Jest to wymóg nurkowania pod lodem. Jako absolutne minimum (właściwie już wycofywane) używaj butli dwuzaworowej z dwoma automatami oddechowymi. Dużo lepiej jeżeli będziesz posiadał całkowicie niezależne źródło powietrza (dodatkowa butla z automatem). Idealnie kiedy będzie to zestaw dwubutlowy połączony tzw. manifold-em technicznym. Myśl z odrazą o zabieraniu pod lód systemu Octopus. Jego użycie może bardzo szybko doprowadzić do zamarznięcia automatu oddechowego.

...używaj karabińczyków z zabezpieczeniem
Do wszystkich połączeń używaj atestowanych, alpinistycznych karabińczyków. Upewnij się, że posiadają zabezpieczenia przed przypadkowym otwarciem i zawsze z tych zabezpieczeń korzystaj.

...zabieraj ze sobą kołowrotek i śrubę lodową
Jest to zestaw autoratowniczy. W sytuacji kiedy będzie już naprawdę bardzo niedobrze, wkręcisz śrubę w lód i przy pomocy kołowrotka, metodą oscylacyjną (po okręgach) znajdziesz przeręblę.

...zabieraj ze sobą kompas
Jak zapewne zauważyłeś, pod wodą w polskich jeziorach często płynie się w kierunku przeciwnym niż ten, który wydawał Ci się właściwy. Kiedy nurkujesz pod lodem musisz wiedzieć gdzie jest brzeg, pomost lub inny punkt odniesienia. Dodatkowo kompas pozwoli Ci zataczać pełne okręgi w czasie poszukiwań metodą oscylacyjną.

...nurkuj z zespołem któremu ufasz
Upewnij się, że wszyscy, którym powierzasz swoje życie wiedzą na czym polega nurkowanie podlodowe. Wymagaj od swoich przyjaciół rzetelnej wiedzy. Nie licz na to, że uratuje Cię spontaniczność kolegów. Zapytaj grzecznie kierownika nurkowania o jego doświadczenie oraz uprawnienia w zakresie nurkowań podlodowych.

...unikaj przechłodzenia
Bój się zimna. Przechłodzenie o które bardzo łatwo podczas nurkowań podlodowych zmniejszy komfort nurkowania oraz obniży jego bezpieczeństwo. Staraj się za wszelką cenę nie zmarznąć przed nurkowaniem. Unikaj wiatru, pamiętaj o ciepłej odzieży. Używaj skafandrów o odpowiedniej grubości. Najlepiej gdybyś pod choinkę dostał skafander suchy.

...planuj jednoznacznie funkcje zespołu
Jeżeli kierujesz nurkowaniami podlodowymi jednoznacznie określ kto jest za co odpowiedzialny. Jeżeli jesteś tylko uczestnikiem nurkowania, przed wejściem do wody upewnij się, że będzie opiekował się Tobą zespół o przydzielonych, wszystkich niezbędnych funkcjach.

...mocuj liny asekuracyjne w pewnych punktach
Do siebie mocuj linę w sposób wykluczający jej zgubienie. Używaj uprzęży. Śmiało przyjmij założenie, że wszystkie części plastikowe popękają pod lodem. Drugi koniec liny zamocuj do stałego mocnego elementu (pomost, drzewo). Jeżeli nie masz niczego takiego w pobliżu używaj śrub lodowych. Nigdy nie mocuj liny do elementu, który może się przemieścić. Jest duże prawdopodobieństwo, że znajdzie się on pod lodem parę minut po Twoim zanurzeniu.

...określ komunikację pomiędzy nurkiem a osobą asekurującą
Nie licz na to, że przy pomocy liny asekuracyjnej opowiesz asekurującemu ciekawą historię. Określ tylko dwa znaki: jest dobrze (jedno szarpnięcie) lub jest niedobrze (wiele szarpnięć). Przed nurkowaniem upewnij się, że rozmawiacie tym samym językiem.

...przypinaj linę przed wejściem do wody i rozpinaj po wyjściu
Nie doprowadzaj do sytuacji przebywania w przerębli bez przypiętej liny asekuracyjnej. Z różnych powodów możesz się nieoczekiwanie zanurzyć. Jeżeli nastąpi to bez liny możesz mieć kłopoty.

...używaj uprzęży lub szelek
W sklepie alpinistycznym można za nieduże pieniądze kupić dobrą, górną uprząż alpinistyczną. Do niej zamocujesz linę asekuracyjną. W najgorszym razie wykorzystaj szelki zrobione z liny. Wcześniej upewnij się, że wiesz jak to wykonać. Zostań fanem karabińczyków. Łącz je z linami za pomocą węzła " kluczki.

...bądź dobrym asekurującym
Jeżeli pełnisz funkcję osoby asekurującej, dbaj o dobre prowadzenie liny. Unikaj zawijania się liny na krawędzi przerębli. Trzymaj ją zawsze w lekkim napięciu. Pozwoli Ci to na komunikację z nurkiem oraz szybkie stwierdzenie zagrożenia. Nagły luz na linie może oznaczać zgubienie nurka i natychmiastowe rozpoczęcie akcji ratunkowej. W razie potrzeby, przy pomocy liny asekuracyjnej będziesz również mógł wyciągnąć nurka na powierzchnię.

...kontroluj śruby lodowe
Wkręcone śruby lodowe mają zdolność kumulacji ciepła i wytapiania się z lodu. Co kilkanaście minut sprawdzaj czy śruba do której jest np. przymocowana lina asekuracyjna nie obluzowała się, przestając spełniać swoją rolę. Jeżeli świeci słońce osłoń czymś wkręcone śruby.

...przede wszystkim licz na pomoc z góry
Jeżeli (odpukać) zgubisz swoją linę, staraj się opanować, podpłyń do powierzchni lodu i po prostu czekaj. Jeżeli możesz, to stukaj czymś twardym o lód. Przebywaj jak najbliżej miejsca w którym spostrzegłeś utratę liny. Jeżeli asekuracja jest prowadzona zgodnie z regułami, jest duża szansa, że Cię odnajdą. Nie szukaj chaotycznie przerębli. Jeżeli nie możesz dłużej czekać na pomoc z góry wykorzystaj kołowrotek i śrubę lodową. Nie zapomnij o kompasie. Wykorzystuj charakterystyczny lub znajomy kształt dna.

O ile to możliwe ...

...korzystaj z bazy z zapleczem
Miło spędzisz czas i uczynisz swoje nurkowania bezpieczniejszymi jeżeli przebierzesz się w ogrzewanym pomieszczeniu, wysuszysz między nurkowaniami skafander, zjesz przyzwoity obiad. Miło jest rozebrać się pod prysznicem, pamiętaj jednak aby woda nie była zbyt ciepła.

...trzymaj sprzęt w ogrzewanym pomieszczeniu
Wynoś sprzęt na zewnątrz tuż przed nurkowaniem. Zmniejszysz w ten sposób ryzyko zamarznięcia automatu oddechowego i innych zaworów dodawczo " upustowych.

...nurkuj w znanym akwenie
Główną przyjemnością nurkowania pod lodem jest zabawa z taflą. Nie musisz nastawiać się eksplorację nowych terenów. Znajomość dna oraz znajdujących się na nim przedmiotów mogą ułatwić Ci w znacznym stopniu odnalezienie zgubionej przerębli.

...zalej skafander mokry ciepłą wodą dddd
Skorzystaj z prysznica lub chociażby z termosu z ciepłą wodą w celu zalania mokrego skafandra. Poczujesz miłe ciepełko, które będzie utrzymywać się przez jakiś czas nurkowania, zdecydowanie spowalniając proces Twojego wychładzania.

...ochraniaj głowę
Dynamiczny kontakt głowy z taflą lodową, oprócz tego że jest nieprzyjemny, może spowodować utratę przytomności a to już jest bardzo niebezpieczne. Uważaj na to i jeżeli możesz używaj kasku ochronnego.

Jak bezpiecznie nurkować pod lodem - kurs nurkowania pod lodem.