Kurs Enriched Air Diver »

Kurs specjalista sprzętowy »

Kurs podstawowy OWD »

Previous Next

Nurkowanie nitrox

Enriched Air Diver

Spis treści

• 1. Co to jest nitrox (Enriched Air Nitrox)?
• 2. Zalety nurkowania na nitroksie
• 3. Wady nurkowania na nitroksie
• 4. Potencjalne ryzyko zatrucia tlenem
• 5. Sprzęt wymagany do nitroksu
• 6. Przygotowanie nitroksu
• 7. Ważne pojęcia związane z nitroksem
• 8. Analiza tlenu
• 9. Metody nurkowania na nitroksie
• 10. Dodatki
• 11. Quiz
• 12. Egzamin

1. Co to jest nitrox?

Nurkowanie na nitroksie staje się obecnie bardzo popularne. Nitrox (Enriched Air) to mieszanka tlenu i azotu, można uznać, że powietrze również jest nitroksem. Generalnie jednak mieszanki nitroksowe posiadają większą procentową zawartość tlenu niż jest w powietrzu. Większy udział tlenu w mieszaninie powoduje, mniejsze nasycenie azotem, co w prostej linii prowadzi do dłuższych czasów bezdekompresyjnych. Kurs nitrox-owy jest w zasadzie pierwszym krokiem w stronę nurkowań technicznych, "gorący nitrox" [1] jest mieszanką powszechnie używaną przez nurków technicznych w czasie dekompresji. Przejdź na stronę nitrox a dowiesz sie wszystkiego o tej mieszaninie gazów.

1. Definicja "wzbogaconego powietrza.

• Powietrze zawiera około 79% azotu i 21% tlenu. Powietrze wzbogacone oznacza powietrze, do którego dodano tlen tak, że zawiera ono ponad 21% tego składnika. Wzbogacone powietrze, to każda mieszanina tlenowo-azotowa zawierająca ponad 21% tlenu.
• Wzbogacone powietrze bywa czasami nazywane "nitroxem". Jednak termin "nitrox" historycznie oznaczał mieszanki tlenowo-azotowe zawierające mniej niż 21% tlenu (używają ich nurkowie komercyjni do zmniejszenia ekspozycji tlenowej podczas przebywania pod ciśnieniem bardzo długo). Takie typy nitroksu uzyskuje się mieszając czysty azot z czystym tlenem a nie dodając tlen do powietrza. Dlatego preferowane są określenia "wzbogacone powietrze" lub "wzbogacony nitrox".
• Termin "Wzbogacony Nitrox" skracany jest do "EANx" i za nim podawane jest procentowe stężenie tlenu. Na przykład, EANx36 zawiera 36% tlenu, reszta (64%) to azot. Taki skrót wymawia się "Wzbogacone powietrze 36" lub "Wzbogacony nitrox 36".
• Większa część szkolenia dotycząca nurkowania i obsługi wzbogaconego powietrza wynika z podwyższonej zawartości tlenu. Pożar lub eksplozja nie wystąpią, jeśli tlen odseparuje się od innych substancji. Jednak wiele materiałów gwałtownie się pali lub wybucha w kontakcie z tlenem, gdyż palenie czy wybuch to reakcja z tlenem. Podobnie gwałtownie reaguje ciało ludzkie poddane działaniu tlenu poza dopuszczalnymi limitami.

2. Głównym zastosowaniem wzbogaconego powietrza jest rozszerzenie limitów bezdekompresyjnych w stosunku do zwykłego powietrza. Dzieje się to w następujący sposób :

• Jak sobie przypominasz z kursu OWD, nasze tkanki podczas oddychania sprężonym powietrzem wchłaniają azot. Wchłaniają go tym więcej, im dłużej i głębiej nurkujemy. Jeśli tylko utrzymujemy podczas wynurzania rozpuszczony azot w rozsądnych granicach, nasze tkanki pozbywają się go bez problemów poprzez normalne oddychanie. Jeżeli przekroczymy te granice, możemy dostać choroby dekompresyjnej. Aby utrzymać azot w bezpiecznych granicach używamy tabel lub komputerów nurkowych.
• Wzbogacone powietrze zastępuje tlenem część azotu, którą oddychałbyś pod wodą i w ten sposób wchłaniasz mniej azotu niż podczas oddychania normalnym powietrzem. Dodatkowy tlen zużywany jest w organizmie i w granicach, o których dowiesz się na kursie, nie stwarza ryzyka choroby dekompresyjnej.
• Oznacza to, że masz do dyspozycji dłuższe czasy bezdekompresyjne niż przy powietrzu. O ile dłuższe, to zależy od zawartości tlenu we wzbogaconym powietrzu, ale porównaj limity bezdekompresyjne z powietrznego RDP z tymi z RDP dla EANx32 i EANx36 :

• Na podstawie testów NOAA i US Navy trwających ponad 50 lat i około 20-letnich prac nurków doświadczalnych, łącznie z doświadczeniem tysięcy nurków rekreacyjnych, limity bezdekompresyjne dla wzbogaconego powietrza uważane są za tak pewne, jak te z normalnych tabel po-wietrznych (łącznie z RDP) i komputerów.
• Ale są pewne niedogodności. Gdy zmniejszasz ekspozycję azotową, zwiększasz ekspozycję tlenową. Większość informacji z tego kursu dotyczy utrzymywania ekspozycji tlenowej w bezpiecznych granicach.
• W zależności od głębokości nurkowania i twojego tempa oddychania może się okazać, że twoje nurkowanie ograniczone będzie nie limitami bezdekompresyjnymi ale zapasem powietrza w butli. Twój zaplanowany profil i nurkowania powtórzeniowe mogą nie być w stanie wykorzystać dodatkowego czasu dawanego przez wzbogacone powietrze.

3. Może się wydawać, że twoje bezpieczeństwo podczas nurkowania na wzbogaconym powietrzu, z wykorzystaniem limitów bezdekompresyjnych zwykłego powietrza wyraźnie wzrośnie, ponieważ wchłaniasz mniej azotu. To nie jest prawdą.

• Odsetek zachorowań na chorobę dekompresyjną już jest tak niski, że zwykłe obniżenie stężenia azotu nie daję znaczącego obniżenia ryzyka choroby. Chociaż nie było badań w tym zakresie, statystycznie ocenia się, że używanie wzbogaconego powietrza w limitach zwykłego powietrza zmniejsza matematycznie ryzyko o niewielki ułamek procenta - ostatecznie odsetek zachorowań wynosi około 0,004% (jeden wypadek na 25.000 nurkowań) do 0,001% (jeden wypadek na 100.000 nurkowań). Biorąc połowę z tego (co jest mało prawdopodobne) najlepszym wynikiem, jaki można uzyskać jest wypadkowość rzędu 0,002%.
• Niewłaściwym więc jest stwierdzenie, że wzbogacone powietrze jest "bezpieczniejsze" w jakikolwiek sposób niż powietrze. Właściwie używane, oba dają duże marginesy bezpieczeństwa. Używane niewłaściwie, wzbogacone powietrze posiada więcej potencjalnego ryzyka ze względu na trujące właściwości tlenu.
• Przystanki bezpieczeństwa, unikanie sytuacji zwiększających ryzyko choroby dekompresyjnej (jak odwodnienie), unikanie niekorzystnych profili nurkowania (piłokształtnego) i inne standardowe praktyki bezpiecznego nurkowania to znacznie lepsze metody zmniejszenia ryzyka niż używanie wzbogaconego powietrza z limitami powietrza zwykłego.
• Tym niemniej niektórzy nurkowie uważają, że nawet tak niewielkie matematycznie obniżenie ryzyka warte jest zachodu i używają wzbogaconego powietrza do nurkowań uważanych za bezpieczne przy stosowaniu tylko powietrza. To jest wybór osobisty bez znaczenia dla bezpieczeństwa zakładając, że stosowane są odpowiednie dla wzbogaconego powietrza procedury.

4. Wzbogacone powietrze i narkoza

• Chociaż wzbogacone powietrze obniża wchłanianie azotu, wielu fizjologów nurkowych nie uważa, że obniża również ryzyko narkozy podczas głębokich nurkowań.
• Dzieje się tak dlatego, że sprężony tlen zdaje się wykazywać podobne narkotyczne właściwości jak sprężony azot. Tak więc mimo iż wzbogacone powietrze zawiera mniej azotu, powoduje takie same ryzyko wystąpienia narkozy.
• Niektórzy nurkowie mówią, że na wzbogaconym powietrzu doświadczają narkozy w mniejszym stopniu, najlepiej zakładać, że nie obniża ono ryzyka jej wystąpienia i planować nurkowanie pod kątem narkozy identycznie jak dla normalnego powietrza.

5. Niektórzy nurkowie twierdzą, że po nurkowaniu na wzbogaconym powietrzu "czują się lepiej". Mało jest obiektywnych dowodów na "czucie się lepiej" lub mniej zmęczonym po nurkowaniu na wzbogaconym powietrzu ale jest to często cytowane. Może to być po prostu efekt psychologiczny.

6. Nurkowanie na wzbogaconym powietrzu daje dłuższe czasy bezdekompresyjne, ale ma pięć wad i potencjalnych niebezpieczeństw :

• Niebezpieczeństwo zatrucia tlenem - większość z tego, o czym będzie mowa na kursie dotyczy utrzymywania się w dopuszczalnych dla tlenu limitach czasu i głębokości. Ich przekroczenie, jak się wkrótce dowiesz, może być bardzo niebezpieczne. Jest to najpoważniejsze zagrożenie właściwe tylko dla nurkowania na wzbogaconym powietrzu.
• Specjalne wyposażenie - z powodu wyższej zawartości tlenu nurkowanie na wzbogaconym powietrzu wymaga specjalnych butli i czasami specjalnego innego wyposażenia wyłącznie do takich mieszanek. Duże zagrożenie może również powodować napełnianie butli na wzbogacone powietrze ze zwykłego źródła (więcej o tym problemie w dalszej części kursu). Specjalne wyposażenie to również właściwie skalibrowany analizator tlenowy do sprawdzania zawartości butli. Sprzęt do wzbogaconego powietrza wymaga także specjalnej troski.
• Dostępność - choć w niektórych miejscach będziesz miał natychmiastowy dostęp do wzbogaconego powietrza, w innych nie znajdziesz go wcale.
• Właściwe mieszanie gazów i obsługa - zawsze musisz się upewnić, że nurkujesz na takiej mieszance, na jakiej chciałeś, oraz że ani ty ani nikt inny, nie pomylił butli ze wzbogacony powietrzem z inną lub z butlą z normalnym powietrzem. Bardzo niebezpieczną sytuacją jest pomyłkowe użycie wzbogaconego powietrza lub pomyłkowe użycie innej mieszanki.
• Bardziej skomplikowane planowanie nurkowania - planowanie wymaga większej ilości kroków, gdzie istnieje więcej możliwości zrobienia błędu i mniejsza tolerancja dla błędu już popełnionego. Musisz być bardzo ostrożny i uważnie sprawdzać głębokość podczas całego nurkownia.

Kursy nurkowania na nitroksie

Oczywiście prowadzimy szkolenie nurkowania na nitroksie do 40%:

• dla nurków PADI polecamy tą stronę oraz podręcznik Enriched Air Diver PADI
• dla nurków CMAS polecamy osobną stronę kurs nitroksowy PN1 CMAS

2. Zalety nurkowania na nitroksie

1. Zwiększenie czasu bezdekompresyjnego w stosunku do czasów nurkowania na powietrzu,
2. Skrócenie dekompresji - kiedy już nurkujemy dekompresyjnie, czas spędzony na dekompresji będzie znacznie krótszy w porównaniu do powietrza.
3. Zwiększenie marginesu bezpieczeństwa - przy podobnych czasach nurkowania jak na powietrzu, będziemy się dalej trzymać od krzywej dekompresji zerowej.

Zmiana limitu bezdekompresyjnego w zależności od tego czy nurkujemy na powietrzu, nitroksie EAN 32 czy nitroksie EAN36. Niedowiarków odsyła na stronę tabele dekompresyjne.

3. Wady nurkowania na nitroksie

1. Bardziej zaawansowane planowanie nurkowania - musimy określić profil nurkowania, MOD (maksymalną głębokość operacyjna), poziom toksyczności tlenowej typu CNS, przy nurkowaniach dekompresyjnych.
2. Potencjalne ryzyko zatrucia tlenem - nurkowanie na mieszankach zawierających tlen niesie za sobą pewne ryzyko zatrucia tlenowego typu CNS, a nurkowanie na mieszankach z większą zawartością tlenu to ryzyko zwiększa się.
3. Dodatkowe procedury bezpieczeństwa - przed nurkowaniem, każdy nurek powinien osobiście sprawdzić zawartość tlenu w mieszaninie i określić MOD.
4. Wyższe wymagania sprzętowe - dotyczą w szczególności butli nurkowych, ale nie tylko, aby zaplanować nurkowanie należy posiadać odpowiedni komputer czy tabele. Zobacz hasło czystość i kompatybilność tlenowa.
5. Mniejsza dostępność - nie wszędzie i nie zawsze mieszanka którą potrzebujemy jest dostępna. Możliwe, że dostępny będzie tylko jeden rodzaj gazu np nitrox EAN32.
6. Wyższa cena - przeważnie chodź nie jest to regułą, obecnie coraz częściej wiele baz oferuje nitrox w cenie powietrza.

4. Potencjalne ryzyko zatrucia tlenem

Niewłaściwie używany nitrox może być bardzo niebezpieczny. Nurkując na nitroksie należy pamiętać o jego toksycznym działaniu. Informacje występujących rodzajach zatrucia tlenem jest niezbędne do bezpiecznego nurkowania. Występują dwa rodzaje toksyczności tlenowej:

1. toksyczność mózgowa CNS mająca duże znaczenie w planowaniu nurkowania, poziom CNS należy monitorować w trakcie trwania nurkowania i nie powinien on przekraczać 80%.
2. toksyczność płucna OTU jej znaczenie w samym nurkowaniu jest mniejsze, ale ma znaczenie w trakcie leczenia w komorze hiperbarycznej

Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących toksyczności tlenowej, może spowodować poważne zatrucie organizmu i wystąpienia napadu drgawek tlenowych, a w konsekwencji doprowadzić do poważnych urazów, włącznie ze śmiercią.

5. Sprzęt wymagany do nitroksu

W przypadku nurkowania z mieszankami o zawartości tlenu do 40% (frakcja tlenu FO2=0,40) można używać sprzęt do nurkowań powietrznych o ile producent sprzętu w instrukcji nie zalecił inaczej. Główne elementy na które należy zwrócić uwagę to zestawy butlowe oraz automaty oddechowe. Zobacz również stronę czystość i kompatybilność tlenowa.

6. Przygotowanie nitroksu

Przygotowanie nitroksu należy powierzyć gas blenderowi - jest to osoba przeszkolona i posiadająca odpowiedni sprzęt, wszelkie operacje z czystym tlenem należy wykonywać w sposób umiejętny - zawsze istnieje niebezpieczeństwo zapłonu lub wybuchu.

Nigdy nie należy samodzielnie próbować wytwarzania nitroksu - zostawmy to zadanie gas blenderowi.

Na poziomie nurka Enriched Air nie musisz wiele wiedzieć o przygotowaniu nitroksu, ale ogólna wiedza nie zaszkodzi. Przeczytaj, tylko część dotycząca 3 sposobów przygotowania nitroksu.

[1] Gorący nitrox - nitrox zawierający więcej niż 40% tlenu, najbardziej popularne mieszanki to EAN 50 i EAN 80. Stosowanie gorących nitroksów wymaga dodatkowego szkolenia ponad poziom podstawowy.

7. Ważne pojęcia związane z nitroksem

Należy zapoznać się i zrozumieć takie pojęcia jak:

• ciśnienie parcjalne gazu - przed wejściem do wody należy wykonać szereg obliczeń, obliczenie ciśnienia parcjalnego tlenu O2 na maksymalnej głębokości nurkowania to jedno z pierwszych.
• MOD (Maximum Operating Depth) - Maksymalna Głębokość Operacyjna dla leniwych zamieszczam tabelę z wyliczonym MOD dla danej frakcji tlenu przy założeniu maksymalnych ciśnień parcjalnych na poziomie 1,4at i 1,6at.

Wzór na ciśnienie parcjalne gazu

Wzór na MOD - maksymalna głębokość operacyjna

8. Analiza tlenu

Analizator tlenowy - rodzaje analizatorów, oraz sposób kalibracji i pomiaru.

Jak wykonać analizę zawartości gazu w butli?.

9. Metody nurkowania na nitroksie

W zasadzie obecnie, możemy mówić o jednej metodzie zaplanowania nurkowania na nitroksie - nurkowanie z komputerem nitroksowym - najprostsza metoda, wymaga dokonania tylko odpowiednich ustawień w komputerze nurkowym przed nurkowaniem, sprawdzenia MOD i czasu bezdekompresyjnego.

Jeszcze kilka lat temu nurkowie nitroksowi musieli opanować pozostałe trzy metody planowania nurkowania. Teraz w dobie komputerów nitroksowych, te metody wydają się zbyt trudne. Wspominam o nich, bo część federacji nadal o nich uczy. W tym kursie dokładny opis tych metod znajdziesz w części "Dodatki" – czyli materiał nieobowiązkowy. Te trzy metowy to:

1. Stosowanie tabel nitroksowych - dużą wadą takiej metody jest to, że w zasadzie jesteśmy ograniczeni do dwóch mieszanek, nitroksu EAN 32 i EAN 36
2. Stosowania tabel powietrznych i tabeli EAD (równoważnych głębokości powietrznych). Metoda czasochłonna, ale jedyna jeżeli nie mamy komputera nitroksowego ani odpowiednich tabel nitroksowych.
3. Bardzo leniwi nurkowie, którzy nie mają komputera ani odpowiednich tabel nitroksowych i nie maja ochoty niczego przeliczać mogą skorzystać z tabel powietrznych bez żadnych przeliczeń, tracąc jedną z zalet nitroksu jaka jest zwiększenie czasu bezdekompresyjnego, ale zyskując większy konserwatyzm.

UWAGA: Niezależnie jaka metodę stosujemy, należy zawsze przed nurkowaniem obliczyć lub odczytać z tabel MOD (Maksymalną głębokość operacyjna). To jedna z podstawowych zasad bezpieczeństwa nurkowania na nitroksie.

Nurkowanie z komputerem nitroksowym

Komputera nitroksowego - jest to najprzyjemniejszy sposób i obecnie najczęściej spotykany, wszystkie obecnie produkowane komputery nurkowe posiadają "tryb nitrox". Przed nurkowaniem należy w komputerze ustawić odpowiedni tryb oraz wprowadzić procentowy skład tlenu, z dokładnością do 1%. Czynność powinna być wykonana bezpośrednio przed nurkowaniem, ponieważ większość komputerów po określonym czasie wraca do ustawień jak dla powietrza. Po rozpoczęciu nurkowania zmiana trybu będzie już niemożliwa.

Dodatki

To materiał dodatkowy, możesz go przeczytać, jeżeli masz ochotę, ale nie musisz. Wcześniej te materiały były w kursie, ale od kiedy nurkowanie odbywa się głównie z komputerem nitroksowym, część materiału można pominąć.

1. Inne ważne pojęcia związane z nitroksem

Możesz zapoznać się z takimi określeniami jak:

• EAD (Equivalent Air Depth) - równoważna głębokość powietrzna. Do nurkowań nitroksowych można używać powietrznych tabel dekompresyjnych.
• END (Equivalent Narcotic Depth) - równoważna głębokość narkotyczna
• Best Mix - najlepsza mieszanka dla danej głębokości nurkowania, nie zawsze możemy dostać nitrox o zawartości tlenu jaką chcemy, ale zawsze warto określić jaka mieszanka była by najlepsza.
• SAC - wskaźnik powierzchniowego zużycia gazu - jest niezbędny do planowania nurkowań dekompresyjnych, pozwala określić wymaganą ilość gazu.

2. Bardziej zaawansowane planowanie nurkowania

Właściwe zaplanowanie nurkowania na nitroksie wymaga pewnej wprawy. Możemy nurkować na standardowych mieszankach lub zaplanować własne. Niezależnie co wybierzemy zawsze warto określić:

• planowany profil nurkowania
• maksymalną głębokość nurkowania na danej mieszance - MOD lub określić Best Mix
• toksyczność tlenową typu CNS dla danego nurkowania
• toksyczność tlenową typu OTU dla danego nurkowania
• ilość potrzebnego gazu lub gazów na podstawie własnego SAC

3. Inne metody nurkowania na nitroksie

3.1 Nurkowanie na tabelach nitroksowych

Tabel nitroksowych - jeżeli stosujemy standardowe mieszanki takie jak EAN32 (zawartość tlenu 32%) i EAN 36 (zawartość tlenu 36%) możemy użyć tabel dekompresyjnych obliczonych specjalnie dla tych mieszanek. Obsługa tabel nitroksowych jest identyczna jak standardowych tabel dekompresyjnych. Dodatkowo wymagana jest umiejętność korzystania z:

• tabeli toksyczności tlenowej typu CNS

Są to tabele PADI RDP, obsługa identyczna jak przy tabelach powietrznych RDP PADI.

3.2 Nurkowanie na tabelach powietrznych i AED

Tabel powietrznych i AED - to najtrudniejszy sposób planowania nurkowania nitroksowego. Wymaga najwięcej czasu. Poznanie tej metody pozwala zrozumieć, z czego wynikają zalety nurkowania na nitroksie. Dodatkowo wymagana jest umiejętność korzystania z:

• tabel EAD (tabeli równoważnych głębokości powietrznych),
• tabeli toksyczności tlenowej typu CNS.

3.3 Nurkowanie na tabel powietrznych

Nurkowanie na tabel powietrznych - to pójście na skróty, stosujemy tabele powietrzne bez żadnych przeliczeń. Tej metody nie polecam, niewiele zyskujemy na konserwatyźmie, a wiele tracimy na czasie bezdekompresyjnym. Pamiętajmy jednak, aby bezwzględnie przestrzegać MOD dla danej mieszanki.

4. Kursy nitroksowe

Kursy nitroksowe są dostępne we wszystkich federacjach i przeważnie obejmują dwa poziomy:

1. poziom pierwszy - obejmuje wykorzystanie nitroksu o zawartości tlenu do 40% głównie jako gazu dennego, co pozwala wydłużyć czas bezdekompresyjny lub zwiększyć konserwatyzm.
2. poziom drugi - pozwala stosować nitrox-y o zawartości tlenu do 100%, głównie jako gazy dekompresyjne. Ten poziom wymaga opanowania umiejętności nurkowania w twinsecie i używania butli stage. Niezbędne staje się zaznajomienie z techniczną konfiguracją sprzętu.

Jeżeli chcecie poznać jak wyglądają programy szkolenia w dwóch organizacjach PADI i CMAS, odsyłam do poniższych linków:

• PADI Enriched Air Diver - poziom podstawowy nurka nitrox-owego w PADI
• DSAT Tec Deep Diver - poziom drugi nurka nitrox-owego w PADI
• PŁETWONUREK NITROKSOWY KDP/CMAS 1 stopnia (PN1)
• PŁETWONUREK NITROKSOWY KDP/CMAS 2 stopnia (PN2)