Kontrdyfuzja izobaryczna

nurkowanie techniczne

Kontrdyfuzja izobaryczna to obecnie bardzo popularny temat na kursach nurkowania technicznego (2007r). Dotyczy nurkowań głębokich dekompresyjnych ze zmianą gazów - mowa tu o nurkowaniach na głębokość 80m i głębiej. Jeżeli nie zmieniasz gazów w trakcie nurkowania, czyli nie nurkujesz technicznie przy użyciu mieszanek zawierających hel, ten temat Ciebie nie dotyczy - nie czytaj dalej, albowiem materiał tu zawarty, nie jest ogólnie akceptowana teorią nurkowania, może zawierać błędy i wprowadzać w błąd, materiał traktuj jako zaledwie liźnięcie tematu. Strona będzie się rozwijała wraz z rozwojem wiedzy w tym temacie. Będę wdzięczny za wszelką pomoc w redagowaniu zawartych tu informacji.

Kontrdyfuzja izobaryczna oznacza dyfuzję (przenikanie) gazów w przeciwnych kierunkach przy niezmiennym ciśnieniu otoczenia. Możemy mówić o kontrdyfuzji izobarycznej w zasadzie dowolnego gazu inertnego używanego w trakcie nurkowania, najczęściej jest mowa o helu i azocie, ale niektórzy wspominają również o argonie. Kontrdyfuzja izobaryczna nie zachodzi na na poziomie komórkowym lecz subkomórkowym.

Mówiąc o kontrdyfuzji izobarycznej azotowej mamy na myśli wszelkie procesy zachodzące podczas zmiany gazów w trakcie wynurzania, ale tylko w przypadku, kiedy gaz dekompresyjny ma większą zawartość procentową azotu, niż gaz denny, czy podróżny, co prowadzi do zwiększenia sumarycznego ładunku gazu w tkance i przekroczenia M-value dla tkanki. Efektem kontrdyfuzji będzie natychmiastowe uderzenie DCS w szybkich tkankach.

Ważnym elementem kontrdyfuzji izobarycznej jest również prędkość dyfuzji (szybkość z jaką gaz wchodzi i wychodzi z roztworu) danego gazu, a dokładniej różnica w dyfuzji - wiemy, że prędkość dyfuzji helu jest 2.65 razy większa od prędkości dyfuzji azotu na poziomie komórkowym (teorii gazu rozpuszczonego (Haldane/Workman/Buehlmann). I na tej podstawie nie da się wyjaśnić zjawiska kontrdyfuzji izobarycznej, bo hel opuści tkanki szybciej niż wejdzie azot.

Zjawisko które nas interesuje nie zachodzi wiec na poziomie komórkowym lecz subkomórkowym. Tkanka nerwowa (szybka bo o wysokiej perfuzji) zawiera w komórkach nerwowych znaczną zawartość substancji lipidowych. Krytyczna staje się rozpuszczalność w lipidach, która jest 4,5 razy wyższa dla azotu niż dla helu. A więc opisowo:

Dodatkowo błona komórki nerwowej nie oddziela dwóch środowisk jednorodnych. Wewnątrz komórki jest więcej lipidów niż na zewnątrz. Poza tym dla przenikania przez błonę komórkową większe znaczenie ma rozpuszczalność w lipidach niż średnica cząstki (z biologii ogólnej).

Reasumując: ma zastosowanie "wskaźnik przenikania", który jest syntezą wskaźnika dyfuzji i wskaźnika rozpuszczalności oraz relacji (stosunku) lipidów do nielipidów. W przybliżeniu jest 1,7 razy wyższy dla azotu niż helu (wskaźnik przenikania możemy wyliczyć przyjmując, że szybkość rozpuszczania jest w przybliżeniu taka sama jak szybkość wydzielania z roztworu (odsycania) oraz, że szybkość dyfuzji helu jest 2,65 razy wyższa niż azotu, natomiast rozpuszczalność azotu (czyli szybkość rozpuszczania [tylko w bardzo szybkich tkankach]) 4,5 razy wyższa niż helu - to w najprostszym ujęciu mamy przenikalność azotu 4,5/2,65=1,7 razy wyższą niż helu (przynajmniej dla struktury bogatej w lipidy)).

Przykładowo, jeżeli w trakcie wynurzania z głębokiego nurkowania dekompresyjnego na głębokości 40m czyli w tym przykładzie sufitu dekompresyjnego zmienimy trimix TMX 20/25 na nitroks EAN 32, to w nowym gazie oddechowym będzie większy udział procentowy azotu, jego zawartość wzrośnie z 55% do 68% (przyrost 13%) nastąpi zwiększenie sumarycznego ładunku gazu w tkankach powodujące przesycenie i powstanie pęcherzyków gazowych.

Wiem, trudno to sobie wyobrazić, więc przedstawiam kilka pomocnych obliczeń:

Ilość rozpuszczonego gazu dla nasyconego medium wyliczymy z prawa Henry'ego:

gdzie:

Dla tkanek lipidowych, współczynniki rozpuszczalności azotu i helu jest następujący:

Nasze obliczenia wykonamy dla 40m czyli 5at, wyliczymy ciśnienie parcjalne helu i azotu (pp-He; pp-N2)

Trimix 20/25

Nitrox 32

pp-He

pp-N2

pp-He

pp-N2

0,25*5=1,25

0,55*5=2,75

0*5=0

 0,68*5=3,4

Teraz pozostaje obliczyć sumaryczną ilość gazów inertnych rozpuszczonych w tkankach

Trimix 20/25

Nitrox 32

C-He

C-N2

C-He

C-N2

1,25*0,015=0,01875

2,75*0,067=0,18425

0

3,4*0,067=0,2278

0,203

0,2278

Widać, że sumaryczne stężenie gazów inertnych w tkankach szybkich wzrośnie

S-drill

Jaki gaz użyć? - Oto jest pytanie.

Dlatego efektem zamiany trimiksu na nitroks jest zwiększenie sumarycznego stężenia gazu w tkankach szybkich. Sytuacja taka może prowadzić do DSC typ III.

Opisane powyżej objawy dotyczą kontrdyfuzji izobarycznej azotowej - przejście na mieszankę o większej zawartości azotu może prowadzić do choroby dekompresyjnej.

Jak sobie z tym problemem radzić? Jest to dobre pytanie, ale na razie pozostaje bez odpowiedzi. Jest co prawda opisane kilka metod ale wszystkie można stosować tylko na własną odpowiedzialność.

Możemy jeszcze mówić o kontrdyfuzji izobarycznej helowej:

Najbardziej problematyczna jest kontrdyfuzji izobarycznej argonu. Argon używany jest do inflacji skafandra suchego podczas nurkowań trimiksowych, charakteryzuje się małą przewodnością cieplną, dużą gęstością oraz dużym potencjałem narkotycznym. Część nurków jak np Nuno Gomez nie używa argonu, uważa że może oddziaływać narkotycznie. W tej dziedzinie nie ma odpowiednich badań, wszystko opiera się na przekonaniu nurka i z tego powodu część nurków twierdzi że argon również może powodować problemy w trakcie nurkowań głębokich.

Wnioski:

Planując głębokie nurkowania trimiksowe należy zwracać uwagę na kontrdyfuzję izobaryczną. Niektóre program dekompresyjne np: V-Planer pozwalają śledzić jej poziom.

Literatura:

[1] - Informacje zasłyszane lewym jak i prawym uchem
[2] - How to avoid aIsobaric Counter Diffusion hit" - Steve Burton, Pattaya, Thailand

tekst powstał przy współudziale Tomasza Machalskiego

  1. .